Bir devrin en tanınan mutfak eşyası ne diye sorsak pek çoğumuz teflon tava ve tencere kaygısı. Yemeklerin yapışmaması sayesinde yemek pişirmeyi son derece kolaylaştıran teflon tavalar, uzun yıllardan beri tartışmaların odağında kalıyor.
Evet teflonlar hayatımızı kolaylaştırıyor. Pekala bunu yaparken bize verdiği ziyanlar var mı? Bilhassa eski teflonları göz önünde bulundurursak bu tavalardaki hususların sıhhatiniz için ziyanlı olduğu, pek çok araştırmayla kanıtlanmış durumda. Hatta teflonların zararlarıyla ilgili gerçek kıssadan uyarlanmış “Karanlık Sular” isimli bir sinema bile var. O vakit teflonlar hakikaten sıhhate ziyanlı mı, yoksa abartıdan mı ibaret gelin yakından bakalım.
Teflon nasıl ortaya çıktı?
Teflon, 1938’de DuPont’un kimyacısı Roy J. Plunkett tarafından keşfedildi. 1945 yılına gelindiğinde “Teflon” ismi tescillendi ve 1946 yılında bu unsura sahip eserler piyasaya çıkmaya başladı. Teflon, her ne kadar tava, tencere üzere eşyalarla anılsa da otomotiv modülleri, kıyafetler, aletler, ampuller ve daha pek çok materyalde yer alabiliyor. Hatta teflonları “tehlikeli” yapan PFOA, birinci atom bombasında uranyum hekzaflorürü işleyen ekipmanı kaplamak için kullanılmıştı.
Peki nitekim teflon ziyanlı mı?
Amerikan Kanser Derneği’ne (ACS) göre teflon ile kaplanmış pişirme kaplarının insanlar için kanıtlanmış bir sağlık riski bulunmuyor. Ancak mahkeme ışığında yapılan araştırmalar, bazı uzmanlarının incelemeleri bu maddenin çok da iyi niyetli olmadığını bize gösteriyor.
Geçmişteki teflon tavalarda bulunan bir kimyasal olan PFOA’nın insan sıhhati açısından risk oluşturduğu düşünülüyor.
Yapılan araştırmalara nazaran perflorooktanoik asidin (PFOA) tüketilmesi yahut emilmesi insanlarda çeşitli sıhhat problemlerine yol açabiliyor. Bedende kalıp vakitle biriken polifloroalkil unsurlar (PFAS) ailesindeki kimyasallardan biri olan PFOA, laboratuvarda yapılan hayvan testlerinde üreme ve gelişim, karaciğer ve böbrek rahatsızlıklarıyla birlikte immünolojik tesirlere neden olabiliyor.
Tüm dünyaya kurtarıcı olarak pazarlanan teflonlardan çıkan PFOA, insanların yüzde 99’unun vücuduna girdi.
Dünyanın en büyük kimya şirketi DuPont tarafından üretilen teflon, ülkemiz dahil tüm dünyaya devasa pazarlama süreçleriyle satıldı. Kızartmalardan sahanda yumurtaya kadar pek çok şeyi bu teflon tavalarda yaptık. Ancak bunu yaparken teflon tavalardaki PFOA’yı da bedenimize aldık. Ya da DuPont’un söylemiyle C-8 insanların vücuduna girmiş oldu.
Dünya Sağlık Örgütü Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı, PFOA’yı “İnsanlar için muhtemelen kanserojen” olarak sınıflandırıyor.
Laboratuvarda yapılan araştırmalar PFOA’nın karaciğer kanseri, testis kanseri ve pankreas kanseriyle ilişkili olduğunu buldular. Bu konuda insanlar üzerinde de araştırmalar yapıldı. Bir DuPont fabrikasında PFOA‘ya maruz kalan personeller üzerinde yapılan araştırmalarda böbrek kanserine yakalanarak hayatını kaybedenlerle bedenlerinde PFOA bulunması ortasında bir bağlantı bulundu.
ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi’ne göre vücuttaki PFAS birikimlerinin artan kolesterol, bebeklerin daha zayıf bir şekilde dünyaya gelmesi, yüksek kan basıncı, azalan aşı yanıtları ve bazı kanserler için yüksek risk oluşturabileceği açıklandı.
Hikayesi filme bile konu olan DuPont davasında yapılan araştırmalar da PFOA’nın ziyanlı tesirlerini bize gösterdi.
Başrolünde Mark Ruffalo, Anna Hattaway üzere isimlerin yer aldığı 2019’da vizyona giren Karanlık Sular filmi, Rob Bilott isimli bir avukatın dünya devi kimya şirketi DuPont’un Batı Virginia’daki fabrikasından ırmağa bırakılan zehirli kimyasalların insan sıhhatine olan tesirinin mahkemeye taşınma sürecini anlatıyor.
Uzun yıllar boyunca devam eden davada DuPont, PFOA sonucu ziyan gören 3,535 şahsa toplamda 921 milyon dolar tazminat ödedi.Gerçek bir öyküden uyarlanan sineması Blu TV üzerinden izleyebilirsiniz.
PFOA, 2013 yılından beri teflon üretiminde kullanılmıyor.
PFOA, 2013 yılından beri teflon üretiminde artık kullanılmıyor. Lakin sıhhat kuruluşları, insanların içtikleri su sistemleri, bu sistemlerden tutulan balıklar yahut bu kimyasallarla paketlenmiş eserlerle de PFOA’yı vücudumuza alabileceğimizi söylüyorlar.
PFOA değerlerinde geçmişe göre önemli bir iyileştirme var.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne (CDC) nazaran, 2002’den beri PFOA seviyelerinde düşüş görülüyor. 1999’dan 2014’e kadar PFOA kullanımının yüzde 60 oranında azaldığı belirtiliyor.
Bugün sizlere teflonların kanlı tarihini açıkladık. Günümüzde daha fazla denetime sahip olsalar da pek çoğumuzun muhtemelen maruz kaldığı teflon ve öteki eserlerdeki PFOA, yüksek dozlarda kanser dahil olmak üzere pek çok önemli sıhhat sıkıntısına yol açabiliyor. Bu stil içeriklerin devmaının gelmesini istiyorsanız bizlere yorumlar kısmında ulaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: Cancer, WebMD, Cancer Treatment Centers of America, EPA, ewg, Truthout, The New York Times
